Yuri Gagarin Uzayda : 55 Yıl Önce Bugün

Tarih 12 Nisan 1961, yer Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Baykonur uzay üssü, olay dünya tarihinin ilk uzay yolculuğu...Günün anlam ve önemine ilişkin bir yazıya giriş yapmış bulunuyorum. Yuri Gagarin, Ukraynalı köylü bir ailenin çocuğunun uzaya gidip, sağ salim dönüşünün ve uzay çağını başlatan adam olarak dünyaya yeni ufuklar açışının 55. yıl dönümündeyiz. Hayatı boyunca uçmayı hayal etmiş ve sonra tarihe geçmiş genç bir adam Yuri Alekseyeviç Gagarin. Sovyetler için bir ulusal kahraman, gurur kaynağı, dünyanın uzayla ilgilenen geri kalanı için kıskançlık sebebi. Vostok 1'in kahraman kozmonotu, Nikita Kruşçev'in (Hruşçov) John F. Kennedy'ye "uzay da benim" mesajı vermesini sağlamış kişi. 

 Böyle anlatınca bir masal gibi görünse de hikayenin aslı pek öyle değil. 1934 baharında Ukrayna'nın sınır bölgesine yakın bir kasabasında doğdu Yuri Gagarin. Annesi ve babası bölgenin kolhozlarından* birinde çalışıyordu. Babası kolhozda marangozluk işleriyle ilgilenirken annesi süt sağma işini üstlenmişti. Çiftin dört çocuğu vardı ve Yuri üçüncü çocuklarıydı. Yuri'nin çocukluğunun önemli bir bölümü savaş ortamında geçti. Sınır boyundaki küçük kasabaları Alman işgali altındaydı. Açlık, sefalet ve baskı bölgeyi kemiriyordu. Yuri bu sıralarda savaş uçaklarını keşfetti; uçma fikri çocuk ruhunu iyiden iyiye ısıtıyordu. Biraz büyüyünce Saratov'da teknik eğitim veren bir okula girdi. Fakat babası bu duruma çok içerledi, oğlunun kendi gibi kolhozda marangoz olmasını istiyordu...
 Lise düzeyinde eğitim veren bu okulda bir "havacılık topluluğu" bulunuyordu. Genç Yuri bu fırsatı kaçırmadı ve temel uçuş ilkelerini öğrendi. Artık küçük uçakları kullanabilir düzeye ulaşmıştı. Teknik okuldan sonra askeri pilot olmak üzere eğitim almaya başladı. Pilotluk eğitiminin ardından da Murmansk Oblast'ta göreve başladı. Pilot okulundayken hayatının aşkı Valentina'yla tanışıp evlenmişti bile. 

Yuri Gagarin, karısı Valentina ve kızı Galya

Derken Sovyetler Birliği uzay çalışmalarına hız verdi. Ezeli düşmandan önce uzayı fethetmek gerekiyordu. Bir gayretle ülke çapında yetenekli pilotları mercek altına aldılar. Nihayetinde en gözde pilotların sayısı 19 olarak belirlendi. Seçilen pilotlar derhal uzay programına dahil edildi. 19 genç uzaya giden ilk insan olmak için hayaller kurmaya başlamıştı. Fakat elemeler ve testler devam ediyordu. Uzay yolculuğu için mükemmel insanı bulmak lazımdı. Bu doğrultuda onlarca dayanıklılık testini başarabilenler bir üst düzeye çıkabildi. Elenmek için midenizin çabuk bulanması, kısır olmanız, nabzınızın bir anlığına hızlanması gibi şeyler yeterliydi. Bu arada program son derece gizliydi ama eşleri durumdan haberdardı. Hiçbiri kocasını uzaya fırlatmayı istemiyordu. Hele karnı burnunda Valentina, asla...Uzay programı seçmeleri sonunda iki kozmonot ipi göğüslemeyi başardı: Gherman Titov ve Yuri Gagarin. 

İki aday arasından seçim yaparken Nikita Kruşçev'in bile fikri alındı. Hatta konuyla alakalı alakasız bütün üst düzey yetkililerin bu işe burnunu sokması sağlandı. Ne de olsa seçilen aday sağ salim dönebilirse Sovyetler'i temsil edecekti. Yuri, köylü ailesi, sempatik görünümü ve 1.57 'lik boyuyla çok ideal gözükse de onun uzaya gitmesine karşı çıkan yetkililer vardı. Köyü uzunca bir süre Alman işgalinde kalmıştı, Yuri'nin bir casus olmadığı ne malumdu? Kruşçev son sözü söyleyen adam olarak bu düşünceye karşı çıktı ve Titov'un yedek kozmonot olmasına karar verildi. 

Yuri uzaya gideceğini 12 Nisan sabahında öğrendi. Bütün ekip gergindi. Daha önce benzer bir uçuş hazırlığı yapılmış ancak araç fırlatılırken meydana gelen bir arızayla hem kozmonot, hem de çok değerli birçok bilim adamı kül olmuştu. 

Uygun koşullar sağlanınca Vostok 1 fırlatıldı. 25 dakika boyunca Yuri'yle temas kurulamadı bu nedenle en çok tıbbi personel paniğe kapıldı. İnsan bedeninin uzay boşluğundaki tepkisi bilinmediğinden panikleri pek de haksız sayılmazdı. Vostok 1'in kazasız belasız yörüngesine oturduğu haberi Yuri'nin sesiyle Baykonur uzay üssünde çınlayınca ilk iş olarak Kruşçev arandı. Kruşçev de ilgili mercilerle temasa geçip uzayda süzülen kozmonotun rütbesinin neden hala yüzbaşı olduğunu sordu. Bütün dünyaya uzaya gönderdiği ilk adamın yüzbaşı olduğunu söyleyemezdi herhalde...Ordunun bundan rahatsızlık duyacağı ifade edilse de Kruşçev ters bir adamdı ve istediğinin yapılmasını istiyordu. Yuri 108 dakikada dünyanın çevresini turlarken çoktan binbaşı olmuştu bile. Vostok 1'in başarıyla uzaya çıktığı haberi derhal radyolarla paylaşıldı. Yuri'nin annesi, babası ve karısı onun uzaya giden ilk insan olduğunu radyodan öğreniyordu. Hatta anne ve babasının uzay programına alındığından haberi dahi yoktu. "Binbaşı Gagarin uzaya çıkmış" diyen arkadaşlarına Yuri'nin marangoz babası "Benim oğlum yüzbaşı o uzaydaki Yuri değildir" diyordu.

Vostok Roketi, Sergey Korolyov tarafından tasarlanmıştır.
Aynı dönemde Sovyetler'in yaptığı bütün uzay araçlarında baş tasarımcı olarak Korolyov'un adı görülmektedir. Günümüzde Vostok kapsülü Korolyov'un adı verilen bir kentteki müzede bulunmaktadır. 


 Gagarin Vostok 1'le dünyayı turladı ve Saratov yakınlarında bir araziye paraşütüyle indi. Araçla sert bir iniş olacağı için kozmonotun güvenliği gereği böyle bir tercih yapılmıştı. Üzerinde turuncu kozmonot giysisiyle uçan bir top gibi gök yüzünden düşünce onu gören köylüler kaçmaya başladı. Gagarin onları durdurmaya çabaladı ve şu sözleri söyledi: 

"Benden korkmayın, ben de bir Sovyet vatandaşıyım, uzaydan geldim ve Moskova'yla görüşmek için bir telefon bulmam gerekiyor." 

Bırakın 1961'i bugün böyle bir olay olsa "deli galiba" deyip dönüp gider insanoğlu işte ama bir şekilde Gagarin Moskova'ya ulaştı. Kahraman oldu. Uzaya giden ilk insan olarak bütün Sovyetler Birliği'ni ve dünyayı dolaştı.  Sovyetler Birliği'nin uzayı fethedişinin sembolü haline geldi.  

Kısa zamanda bütün Sovyetler'in hayranlık duyduğu bir isim haline gelen Yuri Gagarin iktidarı rahatsız etmeye başladı. Nikita Kruşçev, Yuri'nin aktif olarak politikaya katılması durumunda koltuğu kaptıracağından emindi. Artan popülariteyi bir müddet sağlıklı biçimde idare etse de bir süre sonra Yuri içkiyle tanıştı, hayatına başka bir kadın girdi. Fakat olaylar o kadar hızlı gelişti ki Sovyet yetkililer özene bezene yarattıkları ulusal kahramanı yola getirmek için ellerinden geleni yaptı. Bu doğrultuda 1962 yılında uzay programında kozmonot yetiştirmek üzere Yuri'ye görev verildi. 
Yaşam artık Yuri için ideal Sovyet vatandaşı olma rutininde ilerlerken 27 Mart 1968'de bir savaş uçağının test sürüşü sırasında meydana gelen bir kaza bütün Sovyetler'i yasa boğdu. Vostok 1'in kahraman kozmonotu, dünya tarihine adını yazdıran Yuri Gagarin 34 yaşında hayata veda etmişti. Uçak kazasıyla ilgili günümüze kadar onlarca teori ortaya atıldı ama hiç biri tam olarak ispatlanamadı. 



Veda Busesi 

Uzaya giden ilk insan olmak, aslında ne kadar zor bir karar. Bilinmezliğe yol almak, sadece bilime inanarak bir idealin peşine düşecek kadar cesur olmak. Hayatta yaptığımız ve yapamadığımız her şeyin altında yatan tek güç cesaret. Gagarin 19 kozmonotla birlikte uzay programına alındığında bazı kozmonotların eşleri Korolyov'a mektup yazmış, "lütfen kocamı göndermeyin" diye. Bugün heyecan verici gibi görünen bu hikaye o dönemde kalp çarpıntılarına, uykusuz gecelere sebep olmuş...Yine de dünya tarihinde böyle şeylerden bahsetmek güzel. Uzaya giden ilk insan Yuri Gagarin keşke yaşasaydı ve 55 yıl sonra ondan dinleseydik ayrıntıları. Şimdi uzayda bir yerlerde uçmaya devam ediyordur belki Yuri Gagarin, kim bilir... 

*Tarım üretim kooperatifi, devlete ait çiftlik de demek mümkün.