Yaz bir külah dondurma, bir dilim karpuz, bir bardak ferah limonata mı? Yoksa hasır şapkalar, spf yüklü kremlerle donandığımız bir güneş mücadelesi mi? Yolculuk fikri akıllardan çıkmıyor, yönümüz hep Akdeniz mi? Haritada Toroslar, önümüzde Bergama Kralı Attalos'un kurduğu Antalya, Likya şimdi parmağımızın ucunda.
Karayolu ile sıcak denizlere inmenin zorluklarını göze alıp, yaza Kuşadası'nda başlayıp, Kaş'a gitmeye karar veriyoruz. Kalkan'da küçük, manzaralı bir otel buluyoruz. Amacımız tabi ki Kaş'a yakın ama Patara gibi ören yerlerine daha da yakın olmak. Haritanın en fiyakalı noktasını bulmaya çalışırken, Kalkan'ı tercih ediyoruz. İstanbul'dan değil, Kuşadası'ndan çıksak da yola, güneş Apollon'un başı gibi ışık saçarken semada, virajlı asfalttan gitmenin pek kolay olmadığını çarçabuk fark ediyoruz.
Güneş korneamızı tarumar edip, asfalttan çıkan dumanlar sinema tadında efekt yaparken yol boyu gördüğümüz en güzel manzaranın kıyısında iyice yavaşlıyoruz. Yolun kenarında "oh sonunda Kalkan'a geldik yazıyor.". Mavinin en afili tonuna vurulup, Kalkan manzarasına bakan otelimize yerleşiyoruz. Nasıl sakin, nasıl çiçekli ve bir o kadar da sıcak. Valizleri odaya fırlatıp, güneş koruyucuları çantaya atmamızla plaja gitmenin yollarını aramamız bir oluyor. Kazayla uzanırsak, uyuma riski var. Jet gibi odadan fırlıyoruz. Resepsiyondaki otelin sahibi olan bey amcadan en kısa yoldan hür maviliğe inmenin tarifini istiyoruz. Dik bir yamaca kurulu Kalkan'da otelimiz yamacın ortalarına tekabül ediyor. Otel sahibi "arabaya gerek yok, 5 dakikada plaja iniş, 10 dakika dönüş" dedi diye arabayı oynatmıyoruz. Biblo gibi evlerin önünden geçip, Kalkan Halk Plajı'na iniyoruz. Kalkanlılar ve biz, taşlık sahilde, turkuaz renkli suyun içinde yüzmüyor, uçuyoruz. İlerleyen günlerde Kaş-Kalkan hattında her plajın efsane güzellikte olduğuna emin olacağız. Halk Plajı bunun fragmanı. Dahası büyük şehirlerden gelenler "beach"lere gittiği için plaj tam kıvamında. Yorgunluk bir süre sonra dermanımızı kesince, otele dönmeye karar veriyoruz. İşte o anda arabayı bırakmanın çok berbat bir fikir olduğu gerçeği ile yüzleşiyoruz. 10 dakika çıkış, 40 derecede ve bitkin halimizle 10 sene gibi sürüyor çünkü.
Kaputaş Plajı: Ertesi gün otelin terasında harika bir kahvaltı yapıyoruz. Terasın manzarası karşısında kelimeler hükümsüz kaldığından kahvaltıya kupa maçı eşitlikle biten UEFA taktiği uyguluyoruz. Uzatmalar bitince ver elini Kaputaş modundayız. Bütün dünyanın en görülesice plajı listelerinin gediklisi, hafta içi ve sabah olmasına rağmen sinir bozucu bir kaos içinde. Arabayı herkes gibi yolun bir kenarına park edip, asfalttan yüzlerce merdivenle aşağı iniyoruz. Daha öğlen olmadan şemsiye şezlong kalmadığından en boş alanda oyalanmaya karar veriyoruz. Su mehteşem olsa ne yazar avuç içi kadar plajda Romanyalı bir grup futbol, İtalyan bir grup voleybol oynarken; Uzak Doğulular bütün plastik oyuncakları ve güneşten korunmak için getirdikleri çadırlarıyla hem denizi hem kumsalı kuşatmış durumda. Arada bazı Rusların güneşte kaynamış bira sebebiyle saçmaladığı da oluyor tabii. Bizimkiler bütün bu karmaşaya azami düzeyde çocuk çığlığı ve yüzme antrenmanı ile katkıda bulunuyorlar. Top oyunları ve çadırlı ekiplere bakınca yurdum insanı oldukça masum kalıyor. Yemek saatine doğru alandaki tek yemek satan bölümde aşırı hareket başlayınca, Kaputaş'a elveda diyor ve geri kalan günler boyunca bir daha buraya uğramama konusunda kesin karar veriyoruz. Bölgede her yerde deniz öyle billur, renkler öyle turkuaz ki kendimize verdiğimiz sözü tutmak hiç zor olmuyor.
Patara: Kum tepeleri, kavurucu bir güneş, caretta carettaların ayak izleri, dalgalanıp durulmayan deniz, Likya Birliği'nin senatosuna ev sahipliği yapan bir antik şehir olarak Patara'nın topraklarımızda olmasıyla mesut olan kaç kişiyiz? Patara Kalkan'a şuncaağazcık (burada parmağınıza bakıyorsunuz!) mesafede antik dünya ile bugünü buluşturan sıcak ötesi bir vaha. Sabahın erken bir saatinde girişi tutan nöbetçilerin MüzeKart kontrolünün yavaşlığıyla araç kuyruğuna katılıyoruz. Buralara gelmeden çok düşündük: Kaş'ta mı, Kalkan'da mı yoksa Patara'da mı kalmalı diye? Patara'da pansiyonlar oldukça ekonomik olmasına rağmen birazcık daha insan içinde olması kriterleriyle Kalkan'ı seçmiştik. Şimdi o fiyatlarını ve manzaralarını ezber ettiğimiz pansiyonların önünden geçerek Likya Birliği'nin merkezine geçiş yapıyoruz. Güneş ülkesinin kadim kentinde konaklamadığımız için pişman mıyız? Asla!
Şehir kapılarında adımızı haykıran Likyalılar olmamasıyla konunun hiç bir ilgisi yok. Mevzumuz gerçekten biraz daha merkezi bir lokasyona demir atmak. Arabayı cırcır böceklerinin sesiyle çınlayan bir düzlüğe park edişimizin ardından plaja doğru ışınlanıyoruz. Sıcaktan dondurma gibi erimemize ramak kala dalgaların coştuğu, o ünlü kumların ayakları cayır cayır yaktığı plaja varıyoruz. Akdeniz'in 18 kilometre ile en uzun plajında olsak da burası hem bir sit alanı, hem de kaplumbağaların mekanı; dolayısıyla bir köşede yer alan plaj işletmesine mahkum olmak zorunlu. Havlunu ser bir yere sığış demeyin! Kuru bir sıcak, güneş insana serap gördürecek denli acımasız, kumlar tuzlu su ve güneş koruyucularla birleşince kesinlikle dostunuz değil. Hal bu vaziyet olunca iki şezlong ve bir şemsiye kiralıyoruz. Görevli ve görevli olmasının verdiği yetkiyle son derece kızgın olan beyefendi şemsiyeyi rastgele bir yere çakıyor.
E bunu biz de yapardık.
Oranın caretta caretta meskeni olmadığını nereden biliyor? Fakat bizim sorularımıza cevap veremeyecek kadar yoğun ve bizi son derece küstah bulduğu her halinden belli olduğu için Aydın havası moduna geçiyoruz.
Deniz suyu kaynıyor mısır, fakat dalga of of of. Suya girip iki kulaç atsanız dalgalar diğer plaj insanlarıyla sizi anında kaynaştırıyor. Dip dibe bir hayatta kalma mücadelesi, yüzme bilmek para etmiyor. Herkes kaderine razı, kendini dalgalara koyuveren insancıklar olarak, gülme krizine giriyoruz. Doğayla mücadele de bir yere kadar dostlarım. Bu esnada suyun üzerinde dolarlar, eurolar beliriyor. Yakalamak mümkün değil, dalga alıp bir o yana bir bu yana savuruyor. Bebek kaplumbağalar da bizden farksız, dalgalar herkese, her şeye ve her para birimine eşit muamele yapıyor.
Zamanında Likya'nın en önemli ticaret limanı Patara. Doğu Akdeniz'in en büyük hububat depolarından birini barındıran Patara, aynı zamanda kereste sevkiyatı için önemli limanlardan biriydi. Öte yandan bu azgın dalgalar sebebiyle birçok gemicinin de kabusu olmuştu. Su altındaki sayısız batığı, Büyük İskender'in gözünü kamaştıran zenginliğini, bu topraklarda doğup karla özdeşleşen Aziz Nicolas'ı düşünürken Patara kumları rüzgara karışıp tenime küçük çizikler bırakıyor.
Upuzun bir duş kuyruğunun ardından antik şehrin takvime itaat etmeyen dokusuna teslim oluyoruz.
Patara Antik Kenti'nde uzun yıllardır kazı çalışmaları devam ediyor. Zaman zaman yoğun eleştiriye de mazhar olan yoğun restorasyon faaliyeti de son yıllarda ivme kazandı. Likya birliğinin muhteşem meclisi, tiyatrosu, deniz feneri neredeyse sıfırdan yapılmasıyla tenkide uğruyor. Yine de dünyadaki en eski meclis binasında olduğunuzu bilmek turistik bünyenize ayrıcalıklı olduğunu hatırlatıyor. Zamanın kayıp sözcüklerinin ve çoktan unutulmuş kişiliklerinin çınladığı bu duvarlara biz de kayıt oluyoruz. Kimse bilmese, bilmeyecek olsa da ne fark eder; biz biliyoruz ya!
Xsanthos: Yüzyıllarca bugünkü adı Eşen olan Xsanthos Nehri'yle nefes alan, zenginleşen Xsanthos Antik Kenti'nin kapısını çaldığımızda güneş altın saatlerini yaşıyor. Bütün gün mavi suları kucaklayıp, antik yerleşimin son 3 saatini değerlendirmek istememiz görevlilerin canını sıkmışa benziyor. Suratı asılan bütün görevlilere sevgi dolu gülücükler atıyoruz. Anadolu'daki müze ve ören yerleri çalışanlarının bu boş vermiş tavırlarına alışkınız.
Epik hikayesi insanı kederlendiren Xsanthos, güneşin turuncu ışınlarıyla yıkanan duvarları, parlak sarı otları, bir başrol oyuncusu edasıyla onlarca yıl rehberlik yapmış köylülerin katılımıyla etkileyici bir manzara sunuyor. Buranın bir parçası olmanın büyüsüne kapılmamak imkansız.
Bölgeye hakim iki tepede zamanın güvenlik önlemlerinin en etkilisi sur kalıntıları hemen dikkat çekiyor. Bir tepe Likya'nın, diğer tepe Roma'nın nekropolü olarak eski sahiplerini onurlandırıyor. Tarihin babası unvanıyla taltif edilmiş Heodot'un aktardığına göre; M.Ö. 540 yılında Persler Anadolu'yu yakıp yıkarken, bu güzelim şehri de kuşatır. Gaddarlığıyla tarihe kazınan kumandan Harpagos'un ablukasına alınan şehir bir müddet direnir. Fakat acı sonun yaklaştığını anlayan şehir sakinleri önce kadınları, çocukları ve köleleri öldürür ve Harpagos'un birliklerine karşı dönüşü olmayan bir saldırı gerçekleştirirler. Sonunda Persler'in elinde yanıp küle dönmüş bir virane, tek bir nefesin duyulmadığı bir şehir kalır. Sonra büyük yangınlar görür şehir, İskender'in yağmasını, Sezar'ın göğsüne hançerini vuran Brutus'un öfkesiyle yerle bir olur bir kez daha. Çapkın ve gözü pek general Marcus Antonius şehri imar eder yeniden. Günümüze ulaşan birçok yapı Roma İmparatoru Vespasianus zamanından kalır. Yani M.S. I. yüzyılın sonundan. Şehir M.S. VII. yüzyıla kadar varlığını sürdürse de bu devirde gerçekleşen Arap akınlarıyla unutulur. Ta ki müzeler çağının başladığı, arkeolojinin yükselişe geçtiği döneme dek de kimsenin aklına gelmez. Bir kısmını toprağın sakladığı şehir İngiliz Arkeolog Charles Fellows'un sayısız Anadolu seyahate kadar uykuya dalar. Fellows'un Xannthos'u yağmalayıp, eserleri Londra'ya götürdüğünü tahmin edebilirsiniz.
Kekova: Bütün Türkiye tanıtımlarının vazgeçilmez görseli Kekova sadece Antalya'nın değil, kalbimizin güneybatısının da baş köşesinde. Kaş limanından onlarca tekne günübirlik turlarla birçok koyun ardından turistleri Kekova'ya götürmek üzere yola çıkıyor. Daha önce arkadaşlarımızın tercih ettiği bir tur teknesine birkaç gün önceden rezrvasyon yapıyoruz. Tur otobüsü, tur teknesi çok tercih ettiğimiz bir seçenek değil. Seyahat söz konusu olduğunda gezginler bazen kendi sınırlarını aşabiliyor. Bu tip hassasiyetlerimizi bilen arkadaşlarımızın bize tekne seçiminde iyi bir yönlendirme yaptığı kısa sürede ortaya çıkıyor. Kapasitesi dahilinde yolcu almış, özenli ve deneyimli bir ekiple yolculuk ediyoruz. Açıkçası koyların hepsi çok güzel fakat birbinden pek farkı yok. Çamların titreştiği koylarda el değmemiş plajlar ve cam gibi bir Akdeniz. Kekova bütün bu yolculuğun zirvesini oluşturuyor. Suyun rengi büyüleyici bir mücevher gibi. Likya dilinde Dolichiste olarak anılan bölgede batık şehirde yüzmek yasak. Kano kitalayıp etrafında gezilebiliyor.
Kekova Adası'na indiğimizde hava insanı dondurma gibi eritiyor. Kale kalıntılarına doğru çıkmak üzere karaya ayak basıyorum. Avuç içi kadar yerde yolumu kaybedip, yarım saat kadar güneşin altında fenalıklar geçiriyorum. Bu arada köylü kadınların ördüğü iğne oyası bilekliklerden alıyorum. Birkaç ay sonra aynı bilekliği Nişantaşı'nda 20 katı fiyatına görüp gözlerime kayıtsız kalamıyorum. Finalde kaleye ulaşmayı bir kenara bırakıp iskeleye doğru iniyorum. O kadar sıcak ki denize atlarken terlik, kamera, çanta gibi eşyaları karada bırakmam gerektiği son anda dank ediyor. Denizle kavuşma anı çölde su bulmak adeta. Biraz serinleyince su içindeki Kekova'nın yaklaşılabilecek kısımlarına yaklaşıyorum. Artık hepimizin aşina olduğu su içindeki Likya lahitleri, mavinin güzelliği, herkesin huşu içindeki hali, Kekova gerçek bir Akdeniz düşü yaşatıyor. Sıcak öylesine sarsıcı ki denizden çıkıp Demre yoluna düşmeyi aklımızdan bile geçirmiyoruz. Bu yolculukta Demre'deki eski anılarla idare etmek daha akıl karı geliyor bize.
Letoon: Likya Birliği'nin damarlarında dolaşırken gerçek dünyadan Antik Çağ'a kaçmadan durmanın imkanı yok. Biz de duruma ayak uydurup, mitolojinin kalıplara sığmaz ikizleri Apollon ve Artemis'in annelerine adanmış tapınağın kapısını çalıyoruz. Zeus'un çapkınlığı ile Hera'nın gazabı arasında kalan Titanlar'dan Leto'ya adanan tapınak Peripteros plan tipindedir. Peripteros tapınağın dört yönden tek sıra sütunla çevrelenmiş halini karşılar ki bu uygulama Antik Çağ tapınaklarında sıkça karşımıza çıkmaktadır. Kaynaklar bize Letoon'un Likya'nın inanç merkezi olduğunu söylüyor. Bölgede Aramıce, Luvice ve Grekçe olarak yazılmış bir kitabe bulunması da bu durumu destekleyen bir kanıt niteliğinde. Yolunuz düşerse Fethiye Arkeoloji Müzesi'nde bu kitabeye dokunabilirsiniz.
Bugün Letoon kutsal alanında Leto'ya adanmış tapınaktan başka Apollon ve Artemis'e adanmış tapınaklar, çeşme, kilise ve tiyatro yapısı yer alır. Yazın gidecekseniz, gün batmaya yakın bir saati seçmeniz bu faninin size en içten tavsiyesidir.
Likya yürüyüş rotası üzerinde bulunan Letoon'un çevredeki diğer antik kentler kadar popüler olmadığını belirtelim. Tur şirketleri şimdilik UNESCO'dan tescilli bu yerleşimi es geçmektedir ki bu bir bakıma kafasına göre gezen ve kalabalık sevmeyenler için fevkalade bir nimettir.
Kaş: Yaza övgü makamından bütün gezginlerin dilinden düşürmediği Kaş, Kalkan'dan sonra bize oldukça kaotik geliyor. Büyük Çakıl'ydı, Küçük Çakıl'ıydı, Hidayet Koyu Plajı'ydı, tasarım beach'iydi her yer ana baba günü. Gözünüze kestirdiğiniz alelade bir restoran yahut kafede bile yer bulmanız imkansız. Dahası sokalarda birçok tanıdık yüz görmek olası. Hatta bu vesileyle, tesadüfen bize seslenen arkadaşlarımızın oturduğu bir kafede oturuyoruz. Bu kalabalık "işte huzur" tadındaki insta hikayeleriyle tamamen tezat. Tabi ki Kaş'ın çarşılarını arşınlarken Likya tipi lahitlerle ratlaşmak falan insana çok iyi geliyor. Ev tipi Likya lahitlerinden biri çarşı içinde ve Aslanlı Lahit olarak tanınıyor. M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen lahitin etrafındaki dükkanlar biraz sinir bozucu. Sonsuza kadar huzur içinde uyumak için zamanında dünyanın parasını harcamış Likyalılara bu biraz haksızlık doğrusu. Diğer taraftan mezar hırsızlarının teşrifiyle içi zaten boş da diyebilirsiniz.
Neyse efendim arkadaşlarımızla karşılaşmak bir bakıma iyi oluyor. Bize kendi deneyimledikleri sakin ve kaliteli bir tekne ile tur yapabileceğimiz tavsiyesini veriyorlar. Onlardan ayrılınca hemen limanda tekneyi bulup rezervasyon yaptırıyoruz. Rezervasyon tekne turlarının olmazsa olmazı. Yoksa teknenin en bedbaht olanına kalabilirsiniz. Bu akıllıca hamlenin ardından koy koy gezip, finali Kekova'da yapmak çok güzel. Biraz kalabalık bir grupsanız tekneyi olduğu gibi kapatmaksa her durumda daha kafanıza ve keyfinize göre olacaktır şüphesiz.
Kaş'a sonraki günlerde gidişimiz de fikrimiz çok değişmiyor. Fakat rakı-balık kombinasyonu için birkaç yere uğruyoruz. Bu kombinasyonda Kaş fazla bekleneni veremiyor. En azından bir Ayvalık, bir Kuşadası, bir Urla tadını ve keyfini yakalayamıyoruz.
Fakat Kaş'a gitmek için en önemli bahanemiz de Helenistik dönemden kalan Antiphellos tiyatrosunu görmek oluyor. Denize oldukça yakın olan tiyatronun manzarası da çivit doygun mavisiyle Kaş sularından, adacıklarından meydana geliyor. Antiphellos çağının ticaret limanlarından biri olan, etkin bir kent. Kentin tapınakları, mezarları ve sur kalıntıları dikkatli gözlerden kaçmayacaktır. Günümüzde kentten kalan en büyük anıtsal yapı olan tiyatro ise bölgedeki birçok antik alan gibi restore değil de yeniden yapılmışcasına gıcır gıcır olmasıyla dikkat çekiyor. Yine de zeytin ağaçlarının arkasında uzanan maviliğe bakmak, bu güzel kentin eski sahiplerini kendi mekanlarında anmak çok güzel. Tiyatronun manzarası o kadar çekici ki scene'sinin günümüze ulaşmamasına ziyaretçiler hiç aldırmıyor.
Veda Busesi: Havalanlarına uzak, yolları virajlı, İngilizler ve lüks yatlar nedeniyle fiyatları uçuk olsa da Kalkan'dan Kaş'a uzanıp, Patara'da serinlediğimiz, zetin ağaçlarının yeşiline mevinin en terapistine meftun olduğumuz bir yolculukla biz de şöyle diyoruz "İyi ki Kalkan'a gelmişiz.".
Denizin kıyısında, yazın tam ortasında , bir lahtin gölgesinde yeniden buluşmak üzere...
